در مورد تکست خواندن در پزشکی

مقدمه

تقریبا تمام اطرافیانم می‌دانند که از مخالفان سرسخت نواریون به عنوان منبع اصلی هستم.

نواریون نامی است که عده‌ای که ورودی‌های دهه‌ی هفتادِ پزشکی (شاید هم اواخر شصت) در شیراز بودند، رواج دادند.

آن‌ها، با آن ضبط صوت‌های قدیمی که نوار می‌خورد، صدای استاد را ضبط می‌کردند و هر دفعه، گروهی مسئولیت پیاده کردن صدای استاد را روی کاغذ، به عهده می‌گرفت.

جزوه‌ی نوشته شده را به تعداد تکثیر و بین همه پخش می‌کردند.

این سنت، هم‌چنان پابرجاست. فقط نحوه‌ی ضبط کردن صدای استاد تغییر کرده است.

اولین جلسه‌ی کلاس ما با دکتر ثاقب بود. ایشان داشت داستان اختراع دستگاه‌های ventilator را توضیح می‌داد. ادامه داد که در مواقع بحران و سختی، ما خلاق می‌شویم. و بعد لعنتی به نواریون فرستاد و گفت:

نواریون وقتی به وجود آمد که ما فکر کردیم پزشکی خواندن یک بحران است.

و این اتفاق از همان اواخر دهه‌ی ۶۰ یا اوایل دهه‌ی ۷۰، رقم خورد.

ولی آیا واقعا این‌گونه است؟

پزشکی خواندن یک بحران است؟

خواندن دروس پزشکی از روی کتاب، این‌قدر دشوار و وحشتناک است؟

این نوشته در ذاتش پراکنده است. به خاطر این‌که پراکنده‌تر نشود و کمی انسجام بیشتری داشته باشد، من فرض می‌کنم که نیاز نیست به کسی برای خواندن دروس انگیزه بدهم. می‌خواهم مستقیم بروم سر اصل مطلب. این که اگر بخواهم درس بخوانم، باید چه کار کنم؟

چند وقت پیش، در مورد یکی از منابعی که برای درس خواندن استفاده می‌کنم، توضیح دادم. ویدیو‌های دکتر نجیب.

در این نوشته، می‌خواهم به سراغ دومین منبع بروم.

رفرنس‌ها در پزشکی

یک سری از کتاب‌های مرجع را همه می‌شناسند. دیگر فکر کنم حتی دانش‌آموزان دبیرستانی، نام دو کتاب آناتومی گری و فیزیولوژی گایتون را شنیده است.

تعدادی از کتاب‌ها را هم ممکن است تابه‌حال اسم‌شان را نشنیده باشید. مانند کتاب‌های مورتاگ یا مِرک.

چند نکته در مورد کتب مرجع پزشکی به ذهنم می‌رسد که آن‌ها را در ادامه می‌نویسم. تمام چیزی که در ادامه خواهید خواند، از تجربیات و سلیقه‌ی شخصی خودم است. ممکن است برای شما کارساز نباشد.

۱. برقراری ارتباط با کتاب

احتمالا اسم کتاب اسنل را شنیده‌اید. یکی از معروف‌ترین کتاب‌های آناتومی جهان است. حتی فکر می‌کنم که در ایران، کتاب رسمی معرفی شده به عنوان مرجع درس آناتومی نیز هست.

اما من هیچ وقت نتوانستم با این کتاب، ارتباط برقرار کنم. به همین علت، در طول این ۴ سال، فقط چند صفحه از آن را خوانده‌ام.

یادم است که همان روز‌های اول ترم یک با شوق و ذوق آن را خریدم. اما فقط چند صفحه از روی آن خوانده و در نهایت این کتاب را چند ماه پیش به فرد دیگری هدیه دادم.

کتاب مرجعی که انتخاب می‌کنیم، باید کتابی باشد که از آن خوش‌مان بیاید. قرار نیست این کتاب را در طول یک شب، یک هفته، یک ترم، یک امتحان، یک سال بخوانیم.

قرار است مدت‌های طولانی در کنارمان باشد (البته اگر منابعی مثل UpToDate و منابع مشابه، به زودی نسل این گونه کتاب‌ها را منقرض نکنند). قرار است با آن کتاب زندگی کنیم.

باید آن را دوست داشته باشیم. با نوشتارش ارتباط برقرار کنیم.

ساختارش را بپسندیم. گفتارش را روان بیابیم. سطح مطالبش را مناسب بدانیم.

و از خواندنش لذت ببریم.

من هیچ وقت چنین حسی را با کتاب اسنل نداشتم. برای همین، آناتومی را از مراجع دیگر می‌خوانم.

لیست زیر، کتاب‌ها یا دیگر مراجع اصلی است که من با آن‌ها چنین ارتباطی برقرار کردم. ممکن است برای شما این‌گونه نباشد و نظر من نیز در آینده تغییر بکند.

۲. آپتودیت

تاکنون، از لحاظ محتوا، هیچ منبعی را بهتر از آپتودیت (UpToDate) نیافتم. نکاتی را نوشته است که هیچ کجا مشابه آن را ندیده‌ام. نامفهومی‌هایی را توضیح داده است که در جایی ندیده‌ام که این قدر واضح باشد.

از آپتودیت کم مقاله نخوانده‌ام. فقط یک ایراد اساسی می‌توانم به آن بگیرم:

سیستم جستجوی آپتودیت به نظرم هنوز جای کار دارد. اصلا روش مناسبی برای جستجوی عنوان ندارد. اگر عنوان دقیق مقاله‌ را در آپتودیت بدانی، راحت هستی. وگرنه برای پیدا کردن مطلب مورد نظرت، کمی دردسر خواهی کشید. صد البته که به دردسرش می‌ارزد.

برای استفاده از آن باید با وی پی ان دانشگاه خود، به سایت utdo.ir بروید یا می‌توانید اکانت (غیرقانونی) آن را از سایت‌هایی که می‌فروشند، تهیه کنید.

مرجع

۳. تکست‌های فیزیولوژی

به شخصه، دو کتاب Guyton و Berne and Levy را می‌پسندم. همه‌ی فصل‌های گایتون خوب نیست. شاهکار آن، فصل کلیه است و پس از آن قلب و دستگاه اعصاب.

به نظرم، مبحث هورمون‌هایش نیز کافی نیست. البته هورمون‌ها را برای نوشتن یک درسنامه، از پنج منبع مختلف خوانده‌ام. شاید به این خاطر است که گایتون به نظرم، زیادی ناقص است.

به گفته‌ی یکی از استاد‌هایم، فصل گوارش آن نیز خوب نوشته نشده است.

برای فیزیولوژی کلیه، علاوه بر گایتون، کتاب Koeppen and Stanton را هم پیشنهاد می‌کنم. البته خواندنش به درد کسانی می‌خورد که عاشق کلیه باشند و سرشان درد بکند.

یادم است که آن زمان که این شیوه‌ی درس دادن بیخود در دانشگاه کلافه‌ام کرده بود، فیزیولوژی کلیه و قلب بود که لذت پزشکی را به من یادآوری می‌کرد.

کتاب Berne and Levy به عنوان منبع اول خوب نیست. ولی وقتی که گایتون را خوانده‌ای و مطالبش ارضایت نکرده است، خواندن این کتاب، خیلی می‌چسبد. می‌توانید امتحانش کنید.

۴. تکست‌های آناتومی، جنین‌شناسی و بافت‌شناسی

برای خواندن آناتومی دو پیشنهاد دارم:

۱. خودتان را زیادی درگیر همه‌ی مجاورت‌ها و normal variation‌ها نکنید. البته اگر برای امتحان می‌خوانید، قطعا باید این دو را بدانید. اما به نظرم، اول پایه را یاد بگیرید. بعد به سراغ normal variation‌ها بروید.

مهم‌تر از این که بدانید هر ساختار چه normal variation‌هایی دارد، این است که بدانید آن ساختار می‌تواند normal variation داشته باشد. در این صورت در برخورد با یک کیس مشابه، می‌توانید به تکست مراجعه کنید و normal variation‌ها را بخوانید.

۲. نقاشی بکشید. نقاشی بکشید. نقاشی بکشید.

آناتومی را بدون نقاشی نمی‌توان فهمید. هر چقدر هم که در تجسم اجسام فضایی قوی هستید، باز هم نقاشی بکشید.

این پیشنهادم برای بافت‌شناسی و جنین شناسی نیز صادق است.

نقاشی کشیدن، باعث تثبیت مطلب و یادگیری عمیق‌تر می‌شود.

من خودم یک دفتر فیلی دارم که در آن نقاشی می‌کشم. شاید پیشنهاد بدی نباشد که دو سه عدد دفتر فیلی تهیه کنید که برای هر درس داشته باشید.

برای آناتومی، من خودم از آنتومی گری استفاده می‌کنم. اما چند وقت پیش، یکی از اساتیدم کتاب آناتومی Moore را به من معرفی کرد. از روی آن مبحث کوتاهی را خواندم و خوشم آمد. این کتاب را نیز امتحان کنید. ببینید که کدام را دوست دارید.

برای بافت‌شناسی که قطعا کتاب Junqueira را پیشنهاد می‌کنم. تقریبا بیشتر فصل‌های آن را خوانده‌ام. ساده و زیبا نوشته است.

برای جنین‌شناسی نیز – درسی که بی‌شک پیشنهاد می‌کنم از روی کتاب بخوانید – Langman را استفاده کرده‌ام. راستش کتاب‌های دیگر در حوزه‌ی جنین‌شناسی را نمی‌شناسم.

۵. پاتولوژی رابینز

رابینز نیز از کتاب‌هایی است که بیش از ۷۰ درصد آن را خوانده‌ام. نثرش روان و ساده است. عالی است. عالی.

۶. هریسون و سیسیل

خواندن هریسون می‌تواند طاقت‌فرسا باشد اگر که آن را درست نخوانی. می‌تواند تمام انرژی‌ات را بگیرد.

اگر اهل استفاده از ماژیک‌های هایلاتر باشی، کمتر خطی از هریسون‌ات است که رنگی نشده باشد. خط به خط اش نکته است.

یک روشی دارم که از یکی از اساتید یاد گرفته‌ام و برای خواندن هریسون در حد دانشجوی پزشکی عمومی از آن استفاده می‌کنم.

چهار چیز در مورد هر بیماری است که باید حتما یادگرفته شود:

۱. بیماری در یک جمله.

هاشیموتو یک بیماری خود ایمنی (هم B Cell و هم T Cell) است در آن به تیروئید حمله می‌شود و باعث کم‌کاری تیرو‌ئید می‌گردد.

۲. اورژانس‌های آن بیماری.

اورژانس قسمت دیابت هریسون، DKA و HSS است.

۳. چه چیز در مورد آن نباید Miss شود. چه وقت ارجاع دهیم.

مثلا در مورد روماتیسم مفصلی، C1-C2 Subluxation فراموش نشود.

۴. درمان ابتدایی.

خط اول درمان فشار خون بالا، داروهای ACE-I، ARB، Thiazides و CCB است.

مفصلا در مورد هریسون در نوشته‌ی برای دانشجویان فیزیوپات و استاژر توضیح داده‌ام.

فارسی یا انگلیسی

حتی اگر زبان شما ضعیف است، قطعا انگلیسی را توصیه می‌کنم. کتابی مثل گایتون، آن قدر روان و ساده نوشته شده است که انگار کتابی پر از واژه‌های پزشکی است که بین آن‌ها، افعال is و are را قرار داده‌ایم. البته بعضی از کتاب‌ها، ادبیات سختی دارند. مثلا هریسون، به نسبت گایتون، ادبیات سخت‌تری دارد.

ولی باز هم توصیه می‌کنم که سعی کنید به انگلیسی خواندن عادت کنید. درست است که سرعت شما را می‌تواند به کمتر از نصف کاهش بدهد، اما می‌ارزد. دلایل مختلفی می‌توان برای آن آورد. مهم‌ترین‌اش این است که تاکنون نشده است که چند پاراگراف از یک کتاب ترجمه بخوانم و در آن غلط ترجمه‌ای و علمی پیدا نکنم.

راستش نسبت به ترجمه‌ها واقعا بدبین هستم. دلیلی به جز رزومه‌ی پربارتر و تا حدی منفعت مالی، در ترجمه‌ی کتاب‌های تکست‌بوک نمی‌بینم.

ادامه‌ی این ماجرا را در پست جداگانه‌ای می‌نویسم. الان دیگر از لحاظ فیزیکی، توانایی ادامه دادن این نوشته را ندارم.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

79 کامنت در نوشته «در مورد تکست خواندن در پزشکی»

  1. سلام وقت خوش
    امیدوارم نظرمو بخونین اول متشکرم از توضیح کاملتون دوم اینکه کتاب هایی که ویرایش های قدیمیتری هستن برای کتاب فیزیولوژی گایتون قیمت مناسبتری دارن شاید ده درصد قیمت به روزشون به نظر شما خیلی عقب میوفتم اگه از اونا استفاده کنم بازم ممنون

  2. سلام امیرمحمد‌
    من دانشجوی ترم ۴ ام و این اولین کامنت منه.
    خیلی خوشحالم که باهات آشنا شدم و حسابی خداقوت…

    در مورد ارتباط با آدم های هم مسیرت،اونهایی که جای مسخره کردن تکست خوندن،یا حسادت و یا دادن حس حماقت به تو، همراهیت میکنن،
    اونهایی که هنوز انگیزه طبابت دارند و نه بقیه مزیت های رو به افول پزشکی،
    چطور دیگه اون ها رو پیدا کنیم؟چطور ارتباط بگیریم؟حداقل توی ورودی خودم و چندتا قبل و بعدش به ندرت میشه دید این آدمارو…

    1. محمدعلی کریم پور

      سلام. اگه میتونی هزینه کنی، دوره آموزشی جامع زبان تخصصی — خیلی دوره کامل و خفنیه.
      برای دوران بعد از علوم پایه و فیزیوپات هم خیلی جوابه.
      من خودم استاجرم گرفتم و حیفم اومد که چرا زودتر زبان تخصصی رو جدی نگرفته بودم.

  3. سلام دکتر
    خدا قوت
    ✨✨✨✨✨????
    ببخشید یه سوال
    میگم که من خیلی دوست داشتم نوروآناتومی رو یاد بگیرم چون احساس کردم که توی فهم بالین بهم کمک می‌کنه

    ولی این ترم همش از استاد جا موندم
    امتحانش نزدیکه

    می‌خوام بعد از امتحانش هم ادامه بدم خوندنم رو
    به نظرتون اگه از ویدیوهای دکترنجیب فقط استفاده کنم و سوالات آخر اسنل رو بررسی کنم، تا یه حد خوبی یاد میگیرم؟؟ و کلا پیشنهادتون چیه برای من؟

    خیلی حیف شد
    دیر فهمیدم که باید چکار کنم

    خییلی ممنونم
    خداوند حفظتون کنه?

  4. سلام
    من ترم ۴ علوم پایه پزشکی ام
    راستش این چند ترم با هر زوری بود و متاسفانه تقلب و ایا خودمو رسوندم ترم ۴ الان میخوام واقعا درس بخونم ولی ۲ سال از کنکورم گذشته انگار یادم رفته چطور باید درس بخونم
    اصلا با اساتید و تدریساشون ارتباط برقرار نمیکنم ، دانشگاهم جزو برترین دانشگاه کشوره ولی اساتیدش ……
    انگار فکر میکنن ما باید همه رو بدونیم و فقط دارن دوره میکنن دروسی که تاحالا تدریس نشده مخصوصا تو اناتومی
    نمیدونم باید درسارو از کی یاد بگیرم و اصلا چیکار کنم????
    حافظه شنواییم خیلی و خوبه و اگر درسی و نشنوم متاسفانه با خوندن خیلی تو ذهنم نمیمونه
    منبعی هست که دروس رو خوب تدریس کنه بتونم استفاده کنم؟؟؟
    سطح سوالاو اساتید از رفرنس ها خیلی بالاتر هست قبلا برای فیزیولوژی فلب گایتون رو خوندم ولی نمیشه با اون سوالاشونو جواب بدم?

  5. سلام امیرمحمد
    امیدوارم حالت خوب باشه?
    من یه ترمکی هستم?
    و الان در این وضع هستم که میرم تو گروه های تلگرام و اینا هی همه همه همه ترم بالایی ها میگن رفرنس هارو فارسی بخونید
    ولی چون خودم تمایلم به تکست بوک بیشتره میام تو سایتت و مطالبتت رو سه باره می خونم و میگم کسی هست تکست بوک خونده باشه تا دلم قرص تر بشه
    من زبانم در حد متوسطه
    یه سوال داشتم
    تو همه رفرنس هارو انگلیسی خوندی؟ چقدر فارسی خوندی؟
    یه سوال دیگه برا خریدشونه که با این قیمت های سرسام اوری که کتابها مخصوصا تکست بوک داره
    می خواستم نظرت رو بدونم که برا کدوم درسا لازمه حتما بخرم
    فک کنم اناتومی و فیزیولوژی خیلی واجبه نه؟
    مثلا شنیدم برا بیوشیمی نیاز نیست کتاب بخرم
    خیلی ممنون میشم اگر یه راهنمایی کنی منو و حتی یک جمله در حدی که میتونی بهم بگی?

      1. ممنون با اینکه کامنتتونو نخونده بودم ولی رفتم خرید و فقط نتر و گایتون رو خریدم چیز دیگه ای نخریدم
        گایتون هم تکست خریدم?
        با اینکه خیلی زبانم خوب نیست اما چند صفحه خوندم و حال کردم خدایی
        خوشم اومد?
        ممنون?

  6. سلام امیرمحمد
    این ترم قراره برای بار اول آناتومی بخونیم و من یکم استرس دارم
    به نظرت برای آناتومی،اطلس تهیه کنم؟
    خیلی ممنون

  7. سلامی مجدد امیرمحمد جان
    موضوعی که میخواستم باهات درمیون بذارم درباره مرورها ودوره هایی که باید بعد ازخوندن تکست ها انجام بدیم. خودت قطعا بهتر میدونی که اطلاعات موجود دررفرنس ازمطالب جزوه وصحبتهای استاد خیلی بیشتره(وبعضا نامرتبط هم هست).
    اونوقت باید چه جوری به نظرت این مرورها روانجام بدیم؟ واینکه بیشتر روی صحبتم درباره مرور دروس ترم به ترم هستش، یعتی زیاد با مرور ومطالعه بخش های مربوط به مثلاترم ۲ مشکل ندارم ولی وقتی وارد ترم۳میشم بیشتر مطالب ازذهنم پریده وحس میکنم مطالعه ای که انجام دادم بی اثر وبلااستفاده بوده. ممنون میشم من روراهنمایی کنی.

  8. سلام خسته نباشین من فیزیوپاتم و ترم بعد اکسترن میشم
    واقعیتش اطلاعات کافی و درستی درمورد اینکه چطور بخونم و چیکار کنم ندارم
    مثلا امتحان فارما داریم و میخونمم و نمره هم میگیرم طبق معمول ولی میمونم ک ایا خلاصه نیازه بنویسم واس بعد ب دردم میخورن یا چیکار کنم و …..

  9. سلام من ترم دوم هستم راستش از ترم اول درباره این که چطور آناتومی رو بخونم مشکل داشتم و حتی الان هم که ترم دوم هستم باز هم ضعف دارم و دقیقاً نمی‌دونم چه جوری باید بخونم ممنون میشم راهنماییم کنید

  10. سلام ؛ من ورودی بهمن رشته پزشکی امسال هستم ، استاد ها خیلی فشار اوردن یک دفعه ، برای عید کلی پاورپوینت و وویس ارسال کردن و میگن بعد عید ازشون پرسشه ، من الان اصلا گیر کردم ، این پاورها و وویس ها که هستن ، از طرفی تبدیل به جزوه شون میکنم ، از طرف دیگه من رفرنس هایی که خریدمو حتی یک نگاهم نتونستم بکنم تا الان ( همشونو زبان اصلی هم گرفتم ) ، من الان گیج شدم ؛ اصلا نمیدونم باید چیکار‌کنم‌ و از‌ کجا شروع کنم ؛ لطفا به من راهنمایی کنید.

  11. سلام. اول بزارین تشکر کنم از وبسایتتون خیلی کمک کرد و انگیزه داد بهم. دانشجوی ترم بهمنم. ورودی ۹۹.
    فقط یه سوال برام پیش اومده. در مورد انگلیسی و فارسی خوندن. یه نفر دیگه بهم گفته بود که فارسی بخون حتما چون انگلیسی بخونی همه شو نمیفهمی ولی فارسی چرا.
    میخواستم بدونم که چطوری تو این تایم کم برای دانشگاه تونستین با انگلیسی بخونین و مرور کنین؟
    یعنی منظورم اینه که چطوری منیج کردین که هم همه درسای مهم رو بخونین از روی رفرنس همراه با مرور و اینا و هم انگلیسی خونده باشین؟
    بازم ممنون ازتون

  12. سلام امیر محمد،
    یکی از علاقه های اصلی من نحوه خواندن و بالا بردن کارایی مطالعه ست. یکی از کسایی هم که در این زمینه دنبالش میکنم یک زوج اسرائیلی هستند به اسم دکتر لو و دکتر آنا گلدن تاچ. در وبلاگشون این سایت رو معرفی کرده بودن در ارتباط با یادگیری بهتر در فیلد پزشکی:
    https://freemeded.org/study-medical-school/
    خود دکتر گلدن تاچ هم دو مطلب زیر رو در این زمینه نوشته:
    https://www.keytostudy.com/best-mnemonics-and-memory-training-for-medical-students-and-nurses-part-1/
    https://www.keytostudy.com/best-mnemonics-and-memory-training-for-medical-students-and-nurses-part-2/

    بابت این پست خوب هم ممنونم. با اینکه رشته ام پزشکی نیست اما بعضی از سوالاتم من رو به گایتون و چند کورس در مورد فیزیولوژی و .. رسونده بود اما جزئیاتشون فراتر از چیزی بود که من میخواستم. از این پست تو هم یه سری سرنخ خوب پیدا کردم.

    1. هیوا.

      چقدر لطف کردی که وقت گذاشتی و این کامنت رو نوشتی. خیلی خیلی زیاد. منم یه چیزایی خوندم در مورد اینا. حتما می‌خونمشون من و به بقیه هم معرفیشون می‌کنم.

      این نوشته قدیمیه اما خوش‌بختانه مشکلم باهاش سبک نوشتنم هست و نه اطلاعات درونش. گایتون کتاب فوق‌العاده‌ای هست اگه بخوای بخونی. واقعا بی‌نظیره.

  13. سلام آقای دکتر
    وقتتون بخیر و خدا قوت
    امیدوارم که سلامت و خشنود باشین
    نمیدونم چطور بگم که چقدر در مسیر درس خوندمون و …. مدیون زحمات شما برای وبلاگتون هستیم?????
    دکتر
    این پست رو هم خوندم و عالی بود
    فقط یه چیز
    مثلا شما نقل قولی از استادتون آوردین که فصل گوارش در کتاب گایتون، خیلی خوب نیست و اینا
    خواستم بپرسم ببینم پیشنهادتون چیه واسه خوندن گوارش؟یا مثلا تولید مثل که به نظرتون کتاب گایتون براش کامل نیست؟
    ممنون میشم اگه جوابمو بدین
    قلب رو از کتاب گایتون خوندم این ترم
    بهجت واقعیییی بود???
    متشکرم از همه زحماتتون
    امیدوارم که هزاران برابر نتیجشو ببینین توی همه مراحل زندگیتون

  14. سلام همگی موفق باشید میخواستم بگم رشته ی من یه چیز دیگه هست ولی انقدر علاقه به علم دارم که شروع به خواندن کتابهای پزشکی کردم وبرایم بسیارلذت بخشه توی این کتابها بهتر میشه گفت با چه خدای روبه رو هستی ونمازت رو بهتر درک می کنی من برخی قسمتهای کتابها رو با عشق میخوانم وبه ذهن میسپارم واگر عشق وعلاقه رو برای خواندن مطلبی بکار نگیری کارکمی دشوار میشه وهمچنین برای رسیدن به قله های پیشرفت باید هدف رو نشانه گیری کرد

  15. سلام
    ممنون از وقتی که میگذارید.
    دانشجوی دوران فیزیوپات هستم و به مشکلات زیادی برخوردم در طول این پنج ترم علوم پایه.مثل شما نبودم اصلا که از همون ترم یک با مفهوم علم آشنا باشین و همون روزهای اول رفرنس ها را تهیه کنین و مطالعه کنید.من با سیستم آموزش و پرورش ایران رشد کرده بودم و اصلا نمیدونستم ایرادی داره فقط تمایلات علمیم سرکوب شده بود و حس میکردم من مشکلی دارم.به هرحال به همین دلیل دنبال راه ها و مطالب مختلفی گشتم با ترم بالایی ها صحبت کردم و وارد حوزه ی آموزش پزشکی شدم.مقاله و کتاب هایی خوندم و تازه دیدم چه دنیای عظیمی هست و من ازش غافل بودم .نتیجه اش این بود که ترم پنج تمام نمراتم افت کرد و در سردرگمی گذشتم و همون طور که خودتون هم پیشنهاد داده بودین در طول این مدت روی خودم و مشکلات روانیم و توانایی های شخصیم کار کردم.با شما و وبسایتتون چند ماهه آشنا شدم در این دوران کرونا
    حقیقتش صحبت ها و مطالعات شما درسته که زیبا و تحسین برانگیز هستند ولی برای من بیشتر حکم تضعیف روحیه ام را داشته!
    من مثل شما مطالعه ی علمی نداشتم در طول دبیرستان،با رفرنس ها آشنا نبودم،زبان های دوم و سوم بلد نیستم همون انگلیسیم هم در حد متوسطه و خیلی مسائل دیگر.ضمنا اصلا شبیه شما نبستم که از خوندن کتاب جان کوییرا لذت ببرم.شکل و نقاشی را امتحان کردم،خلاصه نویسی هم و دنبال روش های بهبود یادگیریم بودم واقعا ولی مسئله اینجاست که من اصلا از خوندن پاتولوژی رابینز و همین طور کتاب جان کوییرا لذت نبردم.
    آیا من نمیتونم پزشک خوبی بشم؟
    فکر میکردم این مشکلاتم بخاطر عدم علاقم به مباحث پایه است و یک پزشک در بالین این مطالب را کاربردی ترهاش را یاد میگیره
    اشتباه میکنم؟
    برای دوران فیزیوپاتولوژی کتاب porth را شروع کردم با کلی پرس و جو و گشتن!
    هاریسون را که اصلا نتونستم بخونم!با کلیه شروع کردم و هزار بار به فکر تغییر رشته افتادم !
    چندبار در تلگرام به شما پیام دادم که متاسفانه پاسخم را ندادین
    و میخوام بگم مطالب شما و وبسایتتون من را نه تنها دلگرم نکرده بلکه شدیدا به وحشت انداخته
    احساس سرخوردگی دارم و میدونم مشکل خودمه نه مطالب شما ولی ممنون میشم اینبار پاسخم را بدین!

    1. سهراب جان. سلام.

      نمیدونم تو در مورد من چی فکر میکنی. من از ترم یک با مفهوم علم آشنا نبودم. دنبالش رفتم. من تو گرگان بزرگ شدم. شهر بزرگی نیست. مدرسه‌ام تیزهوشان بود اما به جز دو سه تا معلم اونجا، به نظرم بقیه چندان مفید نبودند و راستش تعدادی از اون‌ها بیشتر از اینکه معلم باشن، در کار ساخت و ساز بودند. در خونواده ما هم پزشک نبود. در کل فامیلمون هم – که تعدادشون کم نیست – کسی پزشکی نخونده که بتونم ازش بپرسم من یا ازش یاد بگیرم. دوران دبیرستان من هم چندان دوران درخشانی نبود و اتفاقا دوران دبیرستان دوران افت مطالعه‌ی من بود. من اوج مطالعات غیر درسی‌ام تا اوایل دبیرستان بود و بعدش در دانشگاه دوباره شروع شد. نه این که اواسط و اواخر دبیرستان فقط برای کنکور بخونم. به کارهای دیگه مشغول بودم.

      سهراب. من زبان رو هم اصلا به عنوان بهانه ازت قبول نمیتونم بکنم. زبان سوم نیاز نیست. همین زبان انگلیسی کافیه. بر حسب بخت، من در مسیری قرار گرفتم که زبانم به حدی رسید که کارم رو راه بندازه – ولی هنوز به نظرم خیلی خیلی فاصله دارم تا حدی که میخوام. یکی از دلایلی که الان وبلاگ انگلیسی راه انداختم همینه. که اینقدر بنویسم و بنویسم تا تسلط کلامی‌ام در انگلیسی بیشتر بشه. باز هم میگم که من نمیتونم این رو ازت قبول کنم که انگلیسی‌ات متوسط هست و اگه بخوام ازت یه خواهش بکنم همینه. روی این زمینه کار بکن.

      کلیه، به نظرم، سخت‌ترین مبحث پزشکی هست. حق داری که به وحشت افتادی از خوندن فصل کلیه هریسون. همون اختلالات اسید و باز و آب و الکترولیت و گلومرولونفریت‌ها برای این وحشت کافیه.

      من هنوز هم راجع به علوم پایه همون اعتقاد قدیم رو دارم. علوم پایه پی و Foundation هست. به نظرت میشه یه ساختمان بلند ساخت بدون اینکه یک پی قوی براش درست کرد؟

  16. سلام آقای قربانی !
    همین اولش بگم که بی‌نهایت ازتون ممنونم بابت این اطلاعاتی که توی سایت قرار دادین که خیییلی از ‌سوالات ماهایی که تازه وارد این مسیر شدیم رو حل میکنه.
    آقای قربانی راستش من فقط دو روزه که با سایتتون آشنا شدم و نمیدونید چقدر توی این دو روز سایت رو زیرورو کردم و چقدر لذت بردم بس که علامت سوالای ذهنم برطرف میشد 🙂
    لطف خیلی بزرگی دارید میکنید شما !
    آقای قربانی من خیلی سایتتون رو بالا پایین کردم، اما راستش درمورد بیوشیمی هنوز نمیدونم چیکار کنم، یه هارپر از کتابخونه گرفتم که با اینکه خیلی مطالعش نکردم، اما زیاد نتونستم باهاش ارتباط برقرار کنم، حتی دنبال ویدیوهای دکتر نجیب هم رفتم، که ببینم چطور هست و اگر برام اکی بود عضو سایتشون بشم که نتونستم ویدیوهای مرتبط بیوشیمی رو پیدا کنم.
    اون کتابی که گفته بودین “گروه بیوشیمی شیراز” اون رو هم سرچ کردم اما چیزی پیدا نکردم.
    واقعا خیلی ممنون میشم در این مورد راهنماییم کنید

  17. سلام… بابت نوشته هاتون سپاااا… بی شک کم نظرید…
    یه سوال .. من تازه ترم ۲ هستم و میخواستم شروع کنم به تکست خوندن ولی راستش جریت نمی کردم…به نظرتون برای تقویت زبان در این باره چ کار کنم؟فقط کلماتی ک بیشتر در پزشکی استفاده میشه کفایت میکنه؟ چ کتاب هایی ؟ مقلا medical trrminology رو بخرمم؟ یا کلا برا تقویت زبان عمومی؟ چ کتابی؟ کلاس برم یا self study ؟
    ممنون میشم ک پاسخ بدین چون واقعا سردرگمم

      1. سلام غزل جان. در مورد تقویت زبان انگلیسی بیشتر بستگی به هدفت داره_که البته من این هدف ها رو از هم جدا نمیبینم.
        اگه هدفت به طور کلی حرف زدن و ارتباط برقرار کردن به زبون انگلیسیه خب میتونی کلاس بری فیلم ببینی و در کل راهی که اکثرا پیش میرن.
        ولی اگه کمبود وقت داری و هدفت خوندن تکست پزشکیه و فهمیدن کلمات تخصصیشه؛ باید ترمینولوژی اختصاصی پزشکی رو یاد بگیری که کار فانیه و ترس نداره.مثل بازی با کلماته.همین کتابی که گفتی تو بیشتر دانشگاه ها مرجع زبان تخصصیه و ولی باید یاد بگیری چطور بخونیش. جداولی داره و برای هر پیشوند پسوند یا ریشه کلمه مثال هایی زده. برای تقویت زبانت میتونی بری دنبال مثال های بیشتر و همزمان کتاب تکست رو هم باز کنی
        یادت باشه که از تکست خوندن نترسی اگه جایی رو نفهمیدی معمولا میشه به ترجمه اون کتاب گریز زد
        بازم معذرت میخوام که به جای امیرمحمد جواب دادم.این تجربه من بود و ممکنه برای هرکسی صدق نکنه.

    1. سلام
      برای تقویت زبان عمومی کتاب ابی مشکی B1 را بخونید
      ولی در سطح ترمینولوژی رفرنس های انگلیسی بخونید.

  18. سلام وقت بخیر نظرتون در مورد انگل شناسی و قارچ شناسی و میکروب و ویروس چیه ؟ چه منبعی رو پیشنهاد میکنید ‌‌نحوه خوندن این دروس چیه ؟ آیا دروس مهمی هستن ؟

  19. سلام
    در طول دوره ی علوم پایه وقتی هدف و رشته ی تخصصیم رو انتخاب کردم و می دونم می خوام در اینده چه راهی رو ادامه بدم کتاب های اضافی تکست زبان اصلی رو در اختصاص اون بخش (Neurosurgery) شروع مطالعه بکنیم یا نه
    چون استادا می گن که بهتره تمرکزتون رو همون مطالب در جریان باشه ولی اونایی که تو کارن اکثرا می گن اگه مطالعه داشته باشی به وقتش خیلی بهتر از بقیه عمل می کنی NO.1 می شی
    و یه سوال دیگه اینکه راهنما ها یا مشاورای اموزشی یا حتی منابع درست و حسابی نیست که در مورد دانشگاه های علوم پزشکی و بیمارستان های اموزشی و شرایط، مدت و کیفیت دوره هاشون اطلاعاتی بده و همش ادم با پرس و جو باید جلو بره و چون یه چشم انداز دورنما نمی تونه ببینه یکم مایوس و سردرگم می شه
    ممنون می شم در این باره راهنمایی کنیین

  20. سلام آقای امیر یه سوالی داشتم من امسال قراره در یکی از رشته های زیر گروه یک تجربی مثل پزشکی و دندان پزشکی وارد دانشگاه بشم اما راستش زبانم خیلی خوب نیست و خیلی استرس زبان رو دارم چه کتابی میتونم مطالعه کنم برای اینکه تو دانشگاه به مشکل برنخورم؟

  21. سلام. شما روان رو از روی چه منابعی مطالعه کردید؟ و اینکه از نظر شما به شکل کلی چه نوع منابعی برای دروس مینور مناسب هست؟ اهمیت تکست های این دروس چقدره؟

  22. سلام اقای قربانی
    من فکر میکردم کسی وحود نداشته باشه که مثل من رفرنس خوندن رو دوس داشته باشه ، راستش ، دوست داشتنش به کنار جزوه که میخونم یه حس درونی بهم میگه هیچی یاد نگرفتی و شاید وجدانم بهم میگه تو یه بی سوادی !
    ولی کم کم این رفرنس خوندن داره کار دستم میده
    من ترم ۴ هستم ، شهریور علوم پایه دارم
    و از الان سردرگم شدم ، که چطوری برای علوم پایه رفرنسارو بخونم
    همه میگن درس نامه های سیب سبز و میر و این طور کتابا خوبه و میشه حتی باهاشون نمره و رتبه خوبی گرفت !
    خواستم ازتون بپرسم ، شما که تجربه دارین ، واقعا این طور هستش ؟
    خودتون چی کار کردین ؟ رفرنس خوندین یا این درس نامه ها رو ؟
    من دانشگاه مازندران هستم و تاحالا هر درسی رو برای امتحانای ترم از رفرنس خوندم نمره ی متوسطی گرفتم ، ولی اونایی که از جزوه درس میخونن همیشه عالی میشن 🙂
    من بی سوادم ؟ نکنه علوم پایه رو هم اگه بخوام از رفرنس بخونم خراب کنم و مثل همیشه از همه کم بیارم ؟
    هر کی جای من بود احتمالا بعد این ٣ ترم که گذشت رفرنس رو میبوسید میذاشت کنار ، ولی اون حس درونیم نمیذاره با وجود این که نتیجه نمیگیرم ، ول کنم کتابامو برم جزوه بخونم
    خیلی ناراحتم ، یه روزی این رفرنس هایی که خوندم به کارم میان دیگه ؟ منو کلی توی اینده کمکم میکنن مگه نه ؟! 🙂 همیشه که جزوه خونا نفر اول نمیشن ، درسته ؟
    خیلی سردرگمم ، خیلی نمیدونم باید چی کار کنم واسه اولین امتحان مهم پزشکیم
    خیلی ممنونم از تجربه هایی که نوشته ، یکم دلگرم شدم
    اگه تونستین ، بهم بگین چی کار کنم

  23. سلام آقا امیر. اگه میشه درمورد تکست بیوشیمی و میکروب شناسی هم توضیح بدین به خصوص درمورد روش مطالعه و نکاتی که تو خوندن بیوشیمی باید بهشون دقت کرد.پرسیدم چون این دوتا کابوس نصف دانشجو های علوم پایس و البته جزو مهمترین دروس. مرسی

  24. الان سال سوم هستم و حس میکنم چقدر دیر با وبلاگتون آشنا شدم و چقدر از غافله و درس و مقاله عقب موندم
    راهنمایی ندارین
    چکار کنم بیشتر از این عقب نمونم ؟؟
    وقتی علکم‌پایه تموم شده و رفرنس های علوم پایه رو خوب نخوندم

  25. نظر شما در انتظار بررسی مدیر است.
    سلام خسته نباشین من امسال کنکور ۹۸ شرکت کردم میخواستم بدونم چه دروسی در دبیرستان باید خوب خونده شه تا در پزشکی به مشکلی بر نخوریم؟ و ایا دبیرستان (رشته تجربی)و دانشگاه(رشته پزشکی)به هم مرتبط اند یا نه ؟؟ (ریاضی ، فیزیک ، زیست ، شیمی ، زبان ، دینی ، عربی ، فارسی ، زمین ، هویت اجتماعی تنظیم خانواده ) مرسی أنشالله وقتی قبول شدم بازم میام مطمئنا سؤالای زیادی برام بوجود خواهد اومد

    1. سلام علیرضا.
      ببین راستش اونقدر ارتباط خاصی بینشون وجود نداره؛‌ حتی زیست. راستش بین همه‌شون اونی که شاید بیشتر از همه توی ترم یک و دو کمکت بکنه، شیمی دبیرستان باشه و یه سری مفاهیم از فیزیک مثل پتانسیل الکتریکی و ولتاژ.

  26. سلام خسته نباشین من امسال کنکور ۹۸ شرکت کردم میخواستم بدونم چه دروسی در دبیرستان باید خوب خونده شه تا در پزشکی به مشکلی بر نخوریم؟ و ایا دبیرستان (رشته تجربی)و دانشگاه(رشته پزشکی)به هم مرتبط اند یا نه ؟؟ (ریاضی ، فیزیک ، زیست ، شیمی ، زبان ، دینی ، عربی ، فارسی ، زمین ، هویت اجتماعی تنظیم خانواده ) مرسی أنشالله وقتی قبول شدم بازم میام مطمئنا سؤالای زیادی برام بوجود خواهد اومد

  27. سلام .
    یه چیزی به ذهنم رسید موقع یه فیلم با موضوع جنگ جهانی ، گفتم ازتون بپرسم شاید بدونین . جایی چیز خاصی پیدا نکردم. آموزش های لازم در پزشکی جنگ رو میدونی از کتاب یا چیزی میشه پیدا کرد ؟

    1. سلام. کتاب خاصی براش نمیشناسم و در این باره تا الان جستجویی نکردم. اما خب مهم‌ترین قسمتش Trauma و برخورد با اون هست که دوره‌های مختلف زیادی هم براش برگزار میشه و خودش یه Fellowship هم هست.

  28. سلام
    به نظرتون برای یک دانشجوی ترم اول خوبه از همون اول سعی کنه کتاب های زبان اصلی رو تهیه کنه و اونارو بخونه؟ یا ترجمه ها به اندازه کافی خوب هستند؟

    1. سلام.
      قطعا خوبه این کار رو هر چه زودتر شروع بکنین.

      راستش به نظر من، کتاب‌های تکست برای این ترجمه میشن که یه عده‌ای امتیاز جمع بکنن برای ارتقا و …، نه برای این که دلشون به حال بقیه سوخته باشه.

  29. سلام
    یادم نیست که چطور از همان مهر به فکر رفرنس خواندن افتادم و مسر همیشگی ام به سمت قفسه کتاب های تکست کتابخانه.
    اما یادم هست بعد اولین میان ترم های دانشجویی(که البته از حق نگذریم کم کاری خودم بود) برای اولین بار مردد شدم و فهمیدم تنها کتاب همیشه توقع استاد را برآورده نمیکند و به تدریج این تردید رشد کرد و بعد از خواندن گایتون فکری زده شد که چقدر فارسی خواندن راحت تر و باحال تر است.
    خلاصه اینکه چرا فقط برای تقویت زبان انگلیسی این همه وقت این کتاب ها کنم و چمیدانم به جایش فیلم و مقاله و… نبینم و نخوانم؟!
    درگیری کشید و کشید تا با این جا آشنا شدم و فهمیدم راه درستی پیش گرفته بودم که البته چاشنی های بیشتری می خواهد اما اینبار با مشکل جدیدی روبرو شدم که فهمیدم حوصله مراقبت کتاب های کتابخانه از خط خوردگی و بهای سنگین ضعیف شدن چشمم از پی دی اف خوانی را ندارم:)که با این اوضاع کاغذ سریعا پشیمان شدم.
    حالا شما اگر وقتی بین کشیک های شبتان پیدا شد و حوصله دیدن وبلاگ و چک کردن دیدگاه داشتید؛ به نظرتان کار مفیدیست که این همه وقت را فارغ از نمره صرف تمرکز بر آن ها کنم؟ یا اگر قرار باشد کتاب بخرم بین گایتون و لانگمن یکی را انتخاب و دیگری و بعضی درس های دیگر را فارسی بخوانم؟! یا دغدغه ام سایت up to date و درست کردن خودم برای پزشک خوبی شدن باشد؟!
    ممنون که نوشتید و من از چیزهایی که نمیدونستم آگاه شدم:)

  30. دانشجوی داروسازی

    با سرچ عبارت برای پاتولوژی چی بخونیم این صفحه آومد و آغاز آشنایی با وبلاگ شما بود??

  31. سلام.
    بسیار پست مفیدی بود. ممنون??
    در رابطه با up to date… اپلیکیشنی هست به نام iMd که میتونید از طریق اون مقاله های up to date رو بخرید(فکر کنم ۴۰ تومن بشه). و بعد از بارگیری همیشه در صورت دسترسی به اینترنت، تمام مقاله های up to date رو خواهید داشت.
    با آرزوی موفقیت✌?

      1. با سلام و عرض ادب و احترام خدمت جناب اقای قربانی
        نوشته شما در رابطه با تکست خوانی پزشکی را خواندم برخلاف مشورت هایی که تا الان بر این اساس که رفرنس نخرین استفاده نمیشه و…
        تاکید تون روی مطالعه از روی منبع عالی بخصوص به زبان اصلی بود که نشان از علاقه وافر جنابعالی به علم پزشکی داره،تاکیدی که روی جزئیات داشتین منو متحیر کرد
        جناب قربانی من ترم یک پزشکی هستم پر انرژی و عاشق پزشکی دوست دارم قوی درس بخونم نه فقط برای پاس شدن دوست دارم یاد بگیرم تا نمره بگیرم
        الان دانشگاه ها غیر حضوریه و من در این شرایط کرونایی از حال و هوای دانشگاه حسابی دورم و شدیدا احتیاج به راهنمایی دارم مخصوصا در مورد مطالعه رفرنس ها نکاتی که درمورد مطالعه هاریسون در حد پزشکی عمومی گفتین باعث شد که پیام بدم و ازتون خواهش کنم زمان ارزشمندتون رو برای راهنمایی بنده بگذارید
        پیشاپیش از اینکه زمان می گذارید و این مطلب رو می خونید سپاس گزارم

  32. میشه درباره ی این که درخواست vpnدانشگاه بدیم برای استفاده از سایت uptodateبیشتر توضیح بدید؟چطوری باید این کارو بکنیم؟

  33. با احترام
    شما نسل قدیم نه تنها خیلى از لذایذ پزشکى رو نچشیدید متاسفانه و نخواهید چشید ،
    بلکه خیلى سخت تر مطالب رو متوجه شدید …
    برنامه هاى سه بعدىِ آناتومى ، انیمیشن هاى فیزیولوژى ، memorize ها و simply هاى ویدیوهاى خارجى ….

    1. سلام مهدی‌یار.

      وقت بخیر.

      من تازه سال پنج هستم. نسل قدیم کجا بود :))

      و دوما به نظرم اون‌ها لذت اصلی پزشکی رو چشیدند، نه ما. یکم دلایلم طولانی هست. به زودی می‌نویسم برات.

  34. سلاااام این پست عاااااااالی بود ممنونم یه دنیاااا
    الان بعضیاشو نمیدونم چی هستن چون برا علوم پایه نیستن. ولی اونا که از الان میتونم استفاده کنم رو خیلی خوب معرفی کردین.

    منم یه دفترنقاشی بزرگ برا اناتومی دارم. و البته برا فیزیولوژی. فیزیولوژیم ازوناس ک باید شکلشو بکشم!

    یه مرجع اناتومی هم هست: زوبوتا. من شکلای اونو هم دوست دارم. تو شیراز کمتر دیدم استفاده کنن. چن تاش تو سالن مولاژ بود فقط.

    بابت همه راهنماییها و معرفیا ممنونم.
    ?????

    1. سلام زهرا.

      منم ترم یک بودم زوبوتا رو خریدم. زوبوتا م هم به لاتین هست، انگلیسی نیست. خیلی ازش استفاده نکردم. راستش اصن یادم رفته بود که دارمش. الان که گفتی یادش افتادم.
      آره منم دست بچه‌ها کمتر دیدم. بیشتر نتر دیدم.

    2. سلام جناب قربانی بنده میخوام کنکور ۹۹ شرکت کنم، ازتون خواهشی داشتم
      اگر لطف کنید به جیمل بنده، درمورد نحوه ی خواندن دروس کنکور برای پذیرفته شدن در رشته ی پزشکی، توصیه های خودتون رو دراختیارم قرار بدید? (البته به اختصار)
      و میشه لطفا در سسله مقالات وبلاگتون درمورد نحوه ی خواندن دروس پزشکی در دانشگاه بنویسید….

      این هم جیمیل بنده است
      :
      m0843151@gmail.com

  35. سه ماهه درخواست ایمیل دانشگاهی ! دادم که بعدش بتونم درخواست vpn بدم !
    حقیقتش تا قبل از این مطلب خبر نداشتم برای چی مفیده …
    ممنون گفتی … ( و همچنین ممنون از راهنمایی خوبت در زمینه کتاب ها )

      1. یه کاربرد دیگه‌ش (ایمیل دانشجویی که خوب با وی پی ان همراه هست قاعدتا) استفاده مجانی از مایکروسافت آفیس ۳۶۵ هست به همراه ۱ ترابایت فضای ابری داخل وان درایو مایکروسافت!

  36. یه منبع خیلی خفن که پیدا کردم واسه آناتومی و ای کاش زودتر آشنا میشدم باهاش سایت و اپلیکیشن teach me anatomy هست. البته دکتر نورافشان یه بار معرفی کردش.
    خیلی به طور خلاصه و جمع و جور با کلی شکل عالی و ساده توضیح میده آناتومی رو.
    واسه اندام که امتحان کردم عالییی بود.
    مرسی بابت پستت خیلی اینفورمتیو بود! یا به قول شما استودنت ها تیچینگش بالا بود! :))

    1. عوضی :)))

      ما می‌خوایم به استادا احترام بذاریم. ما اعتقاد داریم که استادها اینفومتیو هستند. موضوع اینه چقدر تمایل دارن که این اطلاعات رو در میون بذارن :))

      پست رو که آپدیت کردم، اینی رو که گفتی اضافه می‌کنم. مرسی ?

  37. به آپ تو دیت که باید گفت تو محشری از همه سری 😉
    وقتی از آناتومی و نقاشی گفتی به یاد خلاصه های شماتیک و اون نقاشی های آناتومی خودم افتادم چقدر نقاشی آناتومی خوبه کلا هر چیز رو که بشه تخیل کرد بهتر میشه یاد گرفت(برا من اینجوریه)
    نکته ی استاد روزبه خیلی جالب بود
    چقدر خوبه که داری تجربیاتت رو می نویسی
    شاد باشی دلاور

    1. سلام علیرضا
      آره. واقعا آپتودیت عالیه.

      یه کتاب پرینت گرفته بودم به اسم draw it to know it. باهاش نقاشی می‌کشیدم. کتاب خوبی بود. تو پست بعدی معرفی‌ش می‌کنم.

      تا به‌زودی.

      1. سلام وقتت بخیر
        من دانشجوی ترم ۲ پزشکی ام
        بیوشیمی ترم قبل خیلی اذیتم کرد
        این ترم هم داره بد میشه
        اونقدر هم از استاد سر کلاس نمیتونم یاد بگیرم
        به نظرت از رفرنس بخونم بهتر میشه ؟ کتاب بیوشیمی رضا محمدی جلد دو به نظرت برای بیوشیمی دیسپلین جوابه؟
        ممنون میشم کلا پیشنهادت رو بگی خیلی توی این درس سرگردونم

اسکرول به بالا