چند نکته در مورد ریتالین و دوپینگ با آن

بسته‌ی قرص را در دست می‌گیری. قرص سفید کوچک را در میاوری. به آن نگاه می‌کنی و به امتحانت فکر می‌کنی. به این که از بقیه عقب‌تر هستی. به این که نمی‌توانی به اندازه‌ی دوستانت درس بخوانی. به این که آن‌ها قبول می‌شوند و تو درجا خواهی زد.

چشمانت را می‌بندی. تصمیم‌ات را می‌گیری. به سرعت دستت را به سمت دهانت می‌آوری و قرص را می‌خوری و جرعه‌ای کوچک از آب، آن را همراهی می‌کند.

قرص سفید با آن خط در وسطش که می‌گوید می‌توانی مرا نصف کنی، در دستگاه گوارش تو کوچک و کوچک‌تر می‌شود. تا آن‌جا که دیگر نمی‌شود آن را نصف کرد. تا آن‌جا که دیگر نمی‌توان آن را دید. تا آن‌جا که به ذرات سازنده‌اش تجزیه می‌شود.

ذراتی که اسم شناسنامه‌ای آن‌ها متیل فنیدات (Methylphenidate) است؛ اما در خانه ریتالین – Ritalin – صدایشان می‌کنند.

ریتالین یا متیل فنیدات

دارو وارد جریان خون تو می‌شود. قلب تو، با تپیدنش، آن را به سمت مغزت می‌راند. به مغز می‌رسد و از سدی که سلول‌های مویرگ‌های مغزت فراهم کرده‌اند، رد می‌شود. سدی که این سلول‌ها، دست‌ به دست هم داده و همدیگر را محکم در آغوش گرفته تا چیزی از بین آن‌ها رد نشود و هر زباله‌ای به مغز تو نرسد. سدی که نامش سد خونی-مغزی است.

این سلول‌ها برای مغز، بیشتر از من و تو، احترام می‌گذارند. من و تویی که با دیدن هر برنامه‌ای و شنیدن هر صحبتی و خواندن هر مطلبی، تعداد زیادی از این زباله‌ها را به داخل مغزمان پرت می‌کنیم.

ریتالین وارد می‌شود. به سراغ نورون‌ها – سلول‌های عصبی ما – می‌رود و حرف زدن آن‌ها با همدیگر را تغییر می‌دهد.

من و شما از طریق واژه‌ها صحبت می‌کنیم. سلول‌های عصبی‌مان از طریق مولکول‌ها. دوپامین و سروتونین و اپی‌نفرین و نوراِپی‌نفرین و استیل‌کولین و گلوتامات از جمله‌ی این مولکول‌ها هستند.

ریتالین روی دوپامین و نوراِپی‌نفرین اثر می‌گذارد. باعث می‌شود که نورون‌هایی که از این دو مولکول برای صحبت استفاده می‌کنند، وراج شده و بیشتر صحبت کنند.

پس در برخی از بیماری‌ها که این مسیر مشکل دارد، از ریتالین می‌توانیم استفاده بکنیم.

یکی از استفاده‌های اصلی آن، در بیش‌فعالی (نه پیش‌فعالی) است. افراد بیش‌فعال، همان‌گونه که از اسم کامل بیماری  Attention Deficit Hyperactivity Disorder یا ADHD مشخص است، اختلال در تمرکز دارند (البته دقیق‌تر بخواهم بگویم، اختلال در توجه دارند که متعاقبا اختلال در تمرکز را به وجود می‌آورد. تمرکز، تداومِ توجه است).

ریتالین می‌تواند به آن‌ها کمک بکند. گفته می‌شود که ریتالین با تغییر در میزان دوپامین و نوراپی‌نفرین، می‌تواند به افراد بیش‌فعال کمک بکند.

توضیح اضافه: در نظر داشته باشید که با این که در فارسی به اسم بیش‌فعالی می‌شناسیمش، اما این نام، گمراه‌کننده است. فرد ممکن است فعالیت زیاد نداشته و فقط اختلال در تمرکز داشته باشد. هم‌چنین، نشانه‌های بیش‌فعالی معمولا با افزایش سن کم‌تر می‌شود؛ اما ممکن است اختلال توجه و تمرکز، تا سنین بزرگسالی هم ادامه پیدا کند.

در مورد ریتالین، مثل تعداد زیادی از داروهای دیگر، ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود و ادامه می‌یابد. ادامه‌ای که جنجال‌برانگیز شد و بحث‌های زیادی را راه انداخت. کل ماجرا با چند سوال شروع شد:

اگر ریتالین به فرد کم‌تمرکز می‌تواند کمک کند که متمرکز شوند و کارهایش را انجام بدهند؛ من اگر آن را بخورم، تمرکزم از حالت عادی بیشتر شده و می‌توانم بازدهی بالاتری داشته باشم؟ منطقی است دیگر، نیست؟ اگر آن‌ها دوپامین و نور اپی‌نفرین بیشتری نیاز دارند، من که این‌ها را به اندازه‌ی کافی دارم، اگر زیادترشان بکنم، تمرکزم بیشتر نمی‌شود؟ تازه می‌گویند خوابت را هم کمتر می‌کند؛ برای من که می‌خواهم کار بیشتری انجام دهم عالی است، نه؟ بهترین قسمتش این است که سرخوشی هم دارد.

جواب مهم نبود. حتی منتظر جواب نماندیم.

شروع کردیم به خوردن ریتالین. کنکوری‌ها ریتالین خوردند. کسانی که امتحان کارشناسی ارشد داشتند، ریتالین خوردند، کسانی که امتحان دکترا داشتند، ریتالین خوردند. شب‌های امتحان‌های دبیرستان ریتالین خوردند. شب‌های امتحان‌های دانشگاه ریتالین خوردند. برای امتحان رزیدنتی که ریتالین خوردن را به حد انفجار رساندند (تا ۳۶ عدد در روز شنیده‌ام. عده‌ای هم، اسنیف هم می‌کنند. دیگر خوردن برایشان پاسخگو نیست).

فکر کردن به این که پاسخ پرسش‌های بالا مثبت است، آن‌قدر قشنگ بود که کسی دلش نمی‌خواست به دنبال جواب واقعی برود.

اما جواب واقعی چیست؟ ریتالین واقعا باعث تقویت تمرکز در افرادِ بدون بیش‌فعالی می‌شود؟ ریتالین بازدهی مرا زیاد می‌کند؟ ریتالین کمک می‌کند بیشتر درس بخوانم؟

۱. ما حتی هنوز شواهد کافی نداریم که بتوانیم بگوییم مقدار (نه وجود اثر) اثر ریتالین بر روی افراد بیش‌فعال چقدر است و آیا به عوارضش می‌ارزد.

 طبق متا آنالیزی که Cochrane انجام داده است (+)، به علت این که آزمایش‌های بالینی بر روی بچه‌ها محدودیت‌هایی دارد، ما به Clinical Trial یا کارآزمایی‌های بالینی بیشتری نیاز داریم تا بتوانیم اثرات ریتالین را بسنجیم و تصمیم بگیریم که با توجه به عوارض جانبی دارو، به صورت کلی آیا این دارو می‌ارزد یا نه.

البته گزارش‌های فعلی نشان می‌دهند که دادن ریتالین به بچه‌ها، می‌تواند منجر به گزارش بهبود رفتار و علائم از طرف مدرسه و پدر و مادر شود (لزوما برای همه‌ی بچه‌ها این‌گونه نمی‌شود).

پس در حالت فعلی، بر اساس پاسخ شخصی کودک یا بزرگسال، پزشک تصمیم می‌گیرد که دارو را ادامه بدهد یا خیر.

۲. ریتالین اثر افزایش تمرکز بر افراد طبیعی ندارد.

تحقیقی (+) که چند سال پیش انجام شد، نشان داد که ریتالین اثرش را هنگامی می‌گذارد که یک مشکل مثل بیش‌فعالی وجود داشته باشد، نه این که فرد از این لحاظ طبیعی باشد.

کسی که برای امتحانش ریتالین می‌خورد و از لحاظ ADHD مشکلی ندارد، طبق نظر این تحقیق، تغییری در نتایج امتحانی و بهبود علمکرد شناختی نخواهد داشت.

البته این تحقیق صرفا یک شروع است و نیاز است که آزمایش‌های بیشتری انجام شود ولی نتایج فعلی، این‌گونه می‌گوید.

پس، آن فردی که ریتالین می‌خورد و آن فردی که نمی‌خورد، نتیجه‌ی امتحانشان تفاوتی نخواهد داشت؛ مگر این که فرد واقعا اختلال تمرکز داشته باشد. پس استفاده‌ی دوپینگی از ریتالین را نمی‌توان توجیه کرد. اگر نخورید، چیزی از دست نمی‌دهید.

با خوردن آن و اثرات محرک آن، حال خود را بهتر می‌یابید و سرخوش می‌شوید و احتمالا همین دلیل این است که فکر می‌کنید عملکردتان بهتر است. همین را می‌توانیم با کمی قهوه هم ایجاد کنیم (کمی. زیادی بخورید برعکس می‌شود).

یادمان باشد که تمرکز را با روش‌های غیردارویی می‌توان زیاد کرد و نیازی به این روش‌های کاذب – در کسانی که مشکل بیولوژیک ندارند – نیست.

در افرادی که از لحاظ بیولوژیک و زیستی مشکل دارند، با دادن این دارو، می‌خواهیم یک تعادلی را که به هم خورده است، دوباره تصحیح کنیم. این‌جا خاصیت درمانی است، نه خاصیت دوپینگی و سرخوشی.

باز هم می‌گویم که ریتالین قبولی شما را از یک شهر کوچک دور افتاده را به کلان‌شهر تغییر نمی‌دهد و در نتیجه‌ی امتحان شما، معجزه‌ای قرار نیست رخ دهد.

۳. ریتالین وابستگی و اعتیاد دارد.

همان‌طور که در بالا گفتم، متیل فنیدات بر روی دوپامین و نوراپی‌نفرین اثر می‌گذارد. نکته‌ی مهم در مورد دوپامین این است که این مولکول یک واسطه‌ی عصبی با نقشی مهم در سیستم پاداش است. 

سیگار – به واسطه‌ی نیکوتین – بر همین دوپامین اثر می‌گذارد. شبکه‌های اجتماعی بر همین دوپامین اثر می‌گذارند. الکل بر همین دوپامین اثر می‌گذارد.

ریتالین نیز بر دوپامین اثر دارد.

هر چیزی که سیستم پاداش را فعال کند، وابستگی و سپس اعتیاد را به دنبال خواهد داشت. قسمت دردناک ماجرا این‌جاست که در کسانی که ریتالین را برای بهبود عملکرد، افزایش تمرکز، باهوش شدن یا هر چیزی که خودشان اسمش را می‌گذارند می‌خورند، این اعتیاد بیشتر اتفاق می‌افتد.

دلیلش این است که این افراد در سیستم دوپامینی خود – برخلاف بیش‌فعال‌ها – اختلالی ندارند. هنگامی که ریتالین می‌خورند، دوپامین اضافه در دسترس است. درست مانند سیگار، الکل و شبکه‌های اجتماعی دوپامین بیشتری به مراکز پاداش می‌رسد و در نتیجه، وابستگی و اعتیاد شکل می‌گیرد (اینستاگرام هم دوپامین را بالا می‌برد، برای همین گشت و گذار در آن حال می‌دهد).

۴. نکته‌ی پایانی کوچکی برای مادرها و پدرها: حواس‌تان به غذای کودک در هنگام درمان با ریتالین باشد.

یکی از عوارض شایع دارو، بی‌اشتهایی هست و در مدتی که دارو در بدن فرزندتان است،‌ ممکن است اظهار گرسنگی نکند. در نظر داشته باشید که نیمه عمر دارو در حدود ۴ ساعت است. پس در طول مدت وجود دارو در بدن، حتی با وجود این که کودک نگوید گرسنه است، به او مواد قندی برسانید.

البته این قضیه‌ مختص به کودکان نیست و بزرگسالانی هم که ریتالین مصرف می‌کنند، باید حواسشان به غذا خوردن باشد.

نخوردن طولانی مدت غذا، ممکن است که منجر به افتادن قند خون کودک شده ولی کودک به علت نداشتن اشتها، غذا نخواهد خورد. همین قند خون پایین، خود منجر به اختلال تمرکز خواهد شد و در نتیجه اثر دارو، در سطح مورد انتظار نخواهد بود.

پس در این مدت زمان اثر دارو، به فرزندان خود میان‌وعده‌هایی مانند موز، انجیر، کشمش، بستنی، آجیل و … بدهید.

هم‌چنین، چون این دارو بی‌اشتهایی می‌آورد، بهتر است که دارو را بعد از وعده‌های غذایی بخورد و نه قبل از آن تا در رشد او اختلالی به وجود نیاید.

۲۵ نظر

  1. ریتالین قرصی که دوست ۱۸ ساله ام را ازم گرفت ، قرصی که خودش میومد میگفت به خاطر اینکه از افکار عقب افتادن از درس ها رها شود مصرف میکند …
    قرصی که در نهایت باعث شد قلب پاکش از تپش بایستد و حتی نتوناد در جلسه ی کنکور شرکت کند …
    😭😭😭

  2. من تابحال نخوردم ولی همسرم واسه دستیاری و فلوشیپ خیلی خورد و راضی بود فقط بعدش که قطع کرده بود به شدت دچار افسردگی شد و مدام سیگار می‌کشید. بین بیش فعالی و اعتیاد رابطه مستقیم وجود دارد که احتمالا به دلیل همین کمبود دوپامین هست که شما فرمودید

  3. من موروثی بیش فعالی از سمت پدرم دارم و الان یک ساله با ریتالین آشنا شدم. لعنتی اسنیفش خیلی خوبه مثل بمب میکنه آدمو من اولین بار نصفی خوردم تا صبح زل زده بودم به دیوار ولی الان شب امتحان میزنم بیدار میمونم میخونم یا قبل امتحان میزنم بعد میگردم دنبال جواب سوالا
    ولی پیام دوستمونو که خوندم گفت الان ۴ ماهه روزی یدونه اسنیف میکنه یکم ترس برم داشته(چون من کلا یک هفتست شروع کردم برا امتحانام) ازونور اینجوریم که قبلا روزانه باید میخوردم و دوزمو میبردم بالا ولی الان دوروز درمیون یه نصفه اسنیف میکنم ولی اون دو روز بعدشم تمرکزم زیاده و مثل چیی پر حرف و پر انرژی میشم
    درضمن ریتالین عوارض بدی میتونه داشته باشه وقتی اثرش میره میتونه اثر تمرکز روی چیزای بد داشته باشه و در آخر افسردگی بیاره من اینو خودم هم متاسفانه تجربه کردم و یکی از دلایلی که وابستگی داره هم همینه باز دکتر بهتر توضیح دادن بصورت علمی
    ممنون از مطلب خوبتون، لذت بردم از نگاشتتون

  4. امیرمحمد جان قرص جینکوبیلوبا چطور؟؟ نظرتون درموردش؟ اون هم افراد عادی نباید بخورن؟

    • جینکو خوبه من امتحان کردم برای تمرکز عالیه تازه گیاهی هم هست . فقط اسنیف و وریدی نکنید چون گیاهیه ممکنه آسیب ببینید.

  5. سلام ،امشب شاید.شایدهم فرداصبح میخوام تمامش کنم(خ*و*د*ک*ش*ی) تا چن روز پیش میخواستم ازریتالین استفاده کنم . اما امروز فهمیدم حتی دیگر با ریتاین هم نمی توانم پزشکی قبول شوم . امروز قرص گرفتم .تا سوم دبیرستان همیشه شاگرد اول بودم دبیر هایم می گفتن قبولی حتما شک نکن .اما تابستان سال سوم آتشی به زندگیم افتاد (نمی خوام از آن حرف بزنم). دو سال هم پشت کنکور ماندم اما فایده ای ندارد .دو آرزو دارم (شاید بهتر است بگویم دو هدف از لفظ آرزو خوشم نمی آید) یکیشان پشت کنکور گیر کرد (میدانم الان با خودت میگویی تو که از پس کنکور بر نمی ایی چطوری می خواهی پزشکی بخوانی. ) دیگری هم به خاطر مخالفت شدید لحن پدر و بی پولی متوقف ماند . دیگر بی آرزو وهدف چرا باید مرده ی متحرک باشم. (شاید با خودت بگویی چرا دارم این ها را برای تو‌ می نویسم چون دراین یک سال که خواننده ی وبلاگت بودم فهمیدم با تک تک سلول هایم پزشکی را دوس دارم و بدون آن اگر هر شغل دیگری داشته باشم خوشبخت وراضی نخواهم بود )

    • الان که خسته ام،ولی دقیقاً تو جایگاه شبیه تپ چندبار قرار گرفتم.
      ا اولاً برای خودکشی احترام قائلم…… دقیقاً این جملت که کفتی برای چه بایستی خرده متحرک فقط چون اعضای بدنم اتومات کار میکنند…..منم اجازه بدم…..خواستم بگم ولیییی…….
      بایستی تو آرامش و منطق محض و عقلایی تایید بشه….
      این وسطا سخن زیاده ها…..پلب من خسته ام واقعاً…..ولی ازینکه خودم هیچوقت نمیتونم رغیر محیط آکادمیک و درسی جلو برم و کار کنم و بیزینس….. اصلاً نمیتونم…..
      پ ببین فقط تو نیستی،پدز مادر هم فونکسیون همینه…..با نیت محبت فقط تخریب می کنند…
      اگه مایل هستی یکم مشکل تو بیشتر توضیح بده……مشکل مالی هم -درچه حدی و در وه موردی هستش؟
      مثلاً پزشکی یونی آزاد؟…..یا نه کلا چیزه دیگه……
      و اینکه گفتی بچه درس خون هستی ……..
      دلیل اینکه اینا رو گفتم همینه…….من احترام قائلم باسه تلاش درسی…..و شاید بشه به شرط درس خوندن جدی،حمایت مالی مورد قبول بگیری….‌..البته شاید میگم رو جدی گفتما……اگر واقعاً و حقیقتا پیگیر درس و پزشکی هستی و جوگیری نیست…..
      من فعلاً میرم….
      میر

    • نمیفهمم پزشکی به جز درامدش چه جذابیتی داره!؟مگه غیر بدبختی هم چیزی توش هست؟ هرچند الان یکی میاد حرف های آرمان گرایانه و هم نوع دوستی میزنه،پزشکی از نظر من یه نفرینه،هرکی میخواد پزشک بشه که پز پزشک بودنش رو بده و بسسسسسسس

  6. موضوع جالبتر اینه که مشاورای کنکوری هم به بچه ها پیشنهاد استفاده از ریتالین رومیدن!

  7. نوشته هایت بوی بیسوادی می دهد، لطفاً تو هر چیزی که سوادش را ندارسد اظهار نظر نکنید.

  8. باعرض سلام و خسته نباشید
    من پسری هستم ۲۸ساله، تاقبل از ۳سال پیش، ینی تا سال ۹۵ هیچ استفاده ای از ریتالین نداشتم،ولی بعدازاون بخاطرافزایش تمرکزورفع خاب آلودگیم آخرهرترم فقط شبای امتحان مصرف داشتم وامتحان ک تموم میشدمصرفموقطع میکردم، تا اینکه امسال قضیه عوض شدوالان نزدیک به ۳تا۴ماه،شایدم۵ماه ک هرروز،روزی۱عدد تا۲تاقرص رو اسنیف میکنم
    ازتون خاهش میکنم که یه راه کم عوارض واسه ترک وخلاصی ازاین قرص رو بهم پیشنهادکنین
    ممنون از دوستان عزیز و ادمین سایت

    • راهش اینکه یمدت بجای اسنیف فقط بخوری تا لذت اسنیف از سرت بیوفته
      چون اسنیف اثرات خیلی وحشتناکی در حد شیشه داره
      خواهشا اسنیف نکنید حتی یکبار تا مزش زیر زبونتون نره چون دیگه خلاصی ازش سختر میشه

    • آقا فقط فقط برو پیش روانپزشک . مثل آب خوردن خوبت میکنه اونا یه چارت دارن که توش حساب میکنن حتا کی میتونی ازش خلاص بشی . البته میتونی ازین انجمن های ترک اعتیاد هم بری اونام راهکارای خوبی میدن رایگانم هست ولی روانپزشک علمی تره

  9. من اختلال توجه و تمرکز دارم و با مصرف ریتالین مشکلم بدتر شد، بعد فهمیدم که این دارو الکترولیت و مخصوصا پتاسیوم رو از بدن دفع میکنه که خودش عامل مهمی در اختلال تمرکز هست. به اندازه کافی مواد معدنی دریافت کنید اثرش از ریتالین بیشتر خواهد بود.

  10. سلام. ۲تا سوال داشتم. مصرف ریتالین تو خواندن درس حفظی تاثیر موقت نداره؟ یعنی بعدا یادت بره و تاثیر حافظه رو موقت خوب کنه‌. این به کنار که باید مرور کنی و از این طریق به حافظه بلند مدت بسپاری. بیشتر میخوام بدونم اون تاثیری که ریتالین میذاره کاذب نیست؟ و دوم این که چند ماه از تاریخ انقضای قرصای ریتالینم گذشته‌. تجویز چیه؟ ممنونم

    • آقا ریتالین تاثیر کاذب میزاره روی تمرکز و کوتاه مدت ینی اینجوری نیست که بخوای مثلا یه فیل رو تو یه پراید جا بدی(تو دوساعت یه کتاب ۲۰۰ صفحه ای بخونی) ولی حواست جمع تر میشه اگه نقص توجه حتا یه کوچولو هم داشته باشی
      ریتالین باید با تجویز روانپزشک باشه
      ببین من پیشنهادم اینه که اگه مشکل حافظه اینا داری مثل قبلنای من بری پیش روانپزشک مشکلتو بگی اون میدونه چی بده بهت مثلا کامل حالتاتو واسش بگو کامل کامل ساعت خوابت مقدار غذات دفعات رابطه جنسیت ساعات مفید کارات در روز سرحال بودنت مقدار انرژیت … چون همه اینا تاثیر داره و به هم مربوط میشه یسری چیزا باید ریشه ای درمان بشه با ریتالین و کوک و گل و ال اس دی و اینا اوکی نمیشه حاجی فقط بدتر میشه

  11. استاد شخصیت شما، شیوه گفتارتون و وب سایتتون من رو واقعا جذب خودشون کردند. پاینده باشید.

  12. اتفاقی پیدا کردم وبلاگتون رو.
    واقعا مطالب عالی دارید

  13. سلام
    چرا میگید استفاده زیاد از قهوه نتیجه عکس دارد؟
    پیشاپیش ممنون از پاسختون

  14. هوس سفر نداری ز غبار این بیابان…

  15. ان شاالله که دوستان به خودشون label بیش‌فعالی نزنن و به حرف دکتر قربانی گوش بدن و ریتالین بی دلیل مصرف نکنن.. ?

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *